Niska samoocena

Co to znaczy, że osoba ma niską samoocenę?

Samoocena jest subiektywną opinią o samym sobie. Składa się na nią wygląd fizyczny, radzenie sobie w sytuacjach trudnych, relacje interpersonalne oraz indywidualne cechy charakteru. Gdy obraz własnej osoby zawiera w większości negatywne przekonania, mówimy wtedy o niskiej samoocenie. Osoba z niską samooceną nie podejmuje nowych wyzwań w obawie przed niepowodzeniem, jest raczej skryta i niechętna do zawierania nowych znajomości. Ma poczucie braku wiary w siebie, w swoje możliwości. Niechętnie opowiada o sobie w pozytywnym tonie, a negatywne postrzeganie siebie wpływa na jej ogólne postrzeganie rzeczywistości i relacje z innymi.

Skąd bierze się niska samoocena?

Przyczyna niskiej samooceny leży we wcześniejszych doświadczeniach- często jej rozwój przypada na okres wczesnego dzieciństwa , gdzie największy wpływ mają postawy rodzicielskie i styl przywiązania. Niemożność wyrażania własnych emocji, stosowanie kar, ciągłe ocenianie, sytuacje stresujące są aspektami znaczącymi przy rozwoju samooceny. Przyczyną są także ilości negatywnych, przykrych doświadczeń, w wyniku których osoba poczuła się gorzej. Dodatkowo stosunek innych, częsta krytyka lub przykre komentarze, szczególnie ze strony znaczących dla dziecka/nastolatka osób.

Bardzo często dochodzi do przyjęcia tych zwrotów, jako własnych, jako prawdziwych np. gdy ktoś zwróci dziecku kolejny raz uwagę na to, że źle zrobił zadanie domowe lub gdy komentuje wygląd z naciskiem na to, że jest on do zmiany, to dziecko słysząc to kilkukrotnie, będzie odczuwało przykre emocje w stosunku do siebie, a jego myśli o samym sobie mogą brzmieć: „znów to robię źle”, „nie wyszło mi to tak jak miało wyjść”, „jestem niewystarczająca/cy dobra/y”.

Czym różni się samoocena od poczucia własnej wartości?

Samoocena i poczucie własnej wartości są często ze sobą mylone, jako pojęcia zbieżne. W rzeczywistości jednak nieco się od siebie różnią.

Samoocena jest oceną samego siebie. Przez pryzmat wcześniejszych doświadczeń tworzymy pozytywny, bądź negatywny obraz swoich wad, zalet i predyspozycji oraz umiejętności. Będąc porównywanymi do innych od najmłodszych lat, pod wpływem ocen, chwalenia, karcenia itp. automatycznie stawiamy siebie w pewnej hierarchii. Wówczas zastanawiamy się ile udało nam się osiągnąć, a ile nie; ile jesteśmy w stanie jeszcze zrobić, a czego już nie damy rady. Tworzymy obraz siebie -subiektywną ocenę własnego Ja.

Poczucie własnej wartości to wiara w siebie, świadomość, że mimo naszych doświadczeń, przeżyć, porażek i sukcesów, jesteśmy warci tego, by żyć. Szacunek, godność i przywileje są dla nas tak samo dostępne, jak dla każdego innego człowieka. Czujemy akceptację tego, jacy jesteśmy. Posiadamy wady i zalety , popełniamy błędy, które zdarzyć się mogą, ale tolerujemy to i siebie samych.

Jak można rozpoznać, że dziecko/nastolatek ma niską samoocenę?

Objawami niskiej samooceny jest mniejsza skłonność do podejmowania wyzwań i decyzji. Często podczas rozmowy z osobą można zaobserwować negatywny sposób wypowiadania się na swój temat; osoba może czuć dyskomfort mówiąc o swoich osiągnięciach, sukcesach. Niska samoocena to także nadwrażliwość na krytykę-wówczas mogą pojawić się nadmierne reakcje emocjonalne np. płacz, krzyk. Osoba często sama siebie krytykuje w myślach, gdy tylko popełni mały błąd- to tzw. własny wewnętrzny krytyk, który staje się bardzo aktywny, a równocześnie uciążliwy. Stawianie innych wyżej w hierarchii niż siebie samego to także jeden z objawów niskiej samooceny. Często pojawia się także poczucie bezsilności oraz ogólne przygnębienie.

Jak leczyć niską samoocenę?

Leczenie niskiej samooceny opiera się głównie na psychoterapii . Praca ta opiera się przede wszystkim nad uświadomieniem, a następnie modyfikacją utrwalonych schematów i przekonań, co wiąże się zwykle z dłuższą pracą terapeutyczną . Dodatkowym, niemniej istotnym elementem leczenia są oddziaływania rodzicielskie/rodzinne, co zostanie przedstawione w formie psychoedukacji na początku pracy terapeutycznej.